Η Πρώιμη Παρέμβαση, (Early Intervention, EI) αποτελεί μία επιστημονικά τεκμηριωμένη παρέμβαση για παιδιά που έχουν διαγνωστεί με διαταραχή αυτιστικού φάσματος ή κάποια συναφή αναπτυξιακή διαταραχή.
Ο όρος Πρώιμη Παρέμβαση περιγράφει τα κύρια χαρακτηριστικά της. Ονομάζεται Πρώιμη γιατί οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι όσο νωρίτερα ξεκινάει η παρέμβαση (πριν την ηλικία των 2 και όχι αργότερα από τα 5 έτη), και όσο πιο εντατική είναι (20-40 ώρες/εβδομάδα) τόσο καλύτερα τα αποτελέσματα για τα παιδιά.
H Πρώιμη Παρέμβαση βασίζεται στις αρχές και τεχνικές της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς. Τις χρησιμοποιούμε στα πλαίσια της παρέμβασης για να διδάξουμε νέες δεξιότητες και λειτουργικές συμπεριφορές των παιδιών και για να μειώσουμε ή και να εξαλείψουμε ανεπιθύμητες συμπεριφορές όπως οι εκρήξεις θυμού, η επιθετικότητα και οι αυτοτραυματισμοί.
Για κάθε μαθητή διαμορφώνεται ένα εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο μπορεί ενσωματώνει και άλλες επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές όπως το PRT (Pivotal Response Training), το PECS (Σύστημα Επικοινωνίας μέσω Ανταλλαγής Εικόνων), τα οπτικά βοηθήματα (Visual Supports), και η Διδασκαλία Κοινωνικών Δεξιοτήτων (Social Skills Training). Αν το παιδί δεν έχει αναπτύξει την ομιλία ή χρησιμοποιεί μονολεκτικές εκφράσεις και η ομιλία δεν είναι κατανοητή από τρίτους, τότε εισάγεται το PECS ως εναλλακτικό ή/και επαυξητικό σύστημα επικοινωνίας. Οι δεξιότητες – στόχοι διδάσκονται μέσα από λειτουργικές για την ηλικία του παιδιού δραστηριότητες και αντίστοιχο υλικό.
Η εκπαίδευση των γονέων γίνεται σε εβδομαδιαία βάση και εστιάζει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων επικοινωνίας, κοινωνικού παιχνιδιού και αυτουπηρέτησης. Παράλληλα οι γονείς παρακολουθούν και πρόγραμμα συμβουλευτικής δύο φορές κάθε μήνα.
Οι γονείς ενθαρρύνονται να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα και να εκπαιδευτούν στις τεχνικές καθώς η συμμετοχή τους βοηθά άμεσα τα ίδια τα παιδιά.
Στο πρόγραμμα Πρώιμης Εντατικής Συμπεριφοριστικής Παρέμβασης Μαθαίνω να…
- ζητάω ένα αντικείμενο ή διεκδικώ μία δραστηριότητα
- ακολουθώ εντολές
- ζητάω διάλειμμα, βοήθεια, να καλύψω κάποια ανάγκη
- απαντάω σε ερωτήσεις
- χρησιμοποιώ προσδιορισμούς, ρήματα, απαντώ με ναι/όχι
- σχολιάζω
Τώρα ξέρω πλέον πώς να ζητάω αυτά που θέλω και να με καταλαβαίνουν!!
- …μιμούμαι έναν ενήλικα
- …μιμούμαι τους συνομήλικούς μου
Δηλαδή, μαθαίνω πώς να μαθαίνω!!
- …ακολουθώ τη ρουτίνα του σχολείου αλλά και τις καθημερινές ρουτίνες υγιεινής (πλένω χέρια, δόντια, χρησιμοποιώ την τουαλέτα, κάνω μπάνιο)
- …ντύνομαι
- …ετοιμάζω φαγητό
- …ζητάω τι θέλω να φάω
- …τρώω μόνος
Όπως όλα τα παιδιά, έτσι και εγώ μαθαίνω πώς να κάνω πράγματα για τον εαυτό μου μόνος μου!!
- …ανταποκρίνομαι σε τραγούδια
- …παίζω λειτουργικά με τα παιχνίδια
- …ολοκληρώνω δραστηριότητες μέσω οπτικών προγραμμάτων (π.χ. φωτογραφικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων)
Δηλαδή, μαθαίνω πώς να παίζω μόνος μου αλλά και με άλλους!
- …ανταποκρίνομαι σε ατομικές και ομαδικές εντολές
- …μιμούμαι και μαθαίνω παρατηρώντας τους συνομηλίκους
- …περιμένω τη σειρά μου
- …επικοινωνώ με τα άλλα παιδιά
Είναι σημαντικό για μένα να μάθω πώς να ακούω τους δασκάλους μου και τους γονείς μου!
- …αναπτύσσω δεξιότητες αδρής και λεπτής κίνησης
- …διευρύνω τις δεξιότητες οπτικής αντίληψης
Έτσι μαθαίνω πώς να ελέγχω το σώμα μου και το περιβάλλον γύρω μου!
Η παρέμβαση γίνεται τόσο από τη θεραπευτική ομάδα όσο και από τους γονείς υπό την εποπτεία ενός ειδικού. Αφού προσδιορίσουμε τις δεξιότητες στις οποίες το παιδί υπολείπεται, ορίζουμε τις δεξιότητες-στόχους. Στη συνέχεια αναλύουμε αυτούς τους στόχους σε επιμέρους στόχους, και τους διδάσκουμε έναν έναν ξεχωριστά. Αυτό βοηθάει το παιδί να κατακτήσει τις νέες δεξιότητες πολύ πιο εύκολα.
Το παιδί μαθαίνει νέες συμπεριφορές με βοήθεια που παρέχει ο εκπαιδευτής/γονιός (Prompting). Η βοήθεια αυτή αποσύρεται συστηματικά μέχρις ότου το παιδί να εκδηλώσει τις δεξιότητες-στόχους αυτόνομα. Καθώς το παιδί προοδεύει, οι στόχοι επαναπροσδιορίζονται και γίνονται πιο πολύπλοκοι με τέτοιο τρόπο ώστε το παιδί να κατακτά κάθε επόμενο βήμα.
Ένα άλλο βασικό στοιχείο της Πρώιμης Παρέμβασης είναι η έμφαση που δίνεται στη γενίκευση των δεξιοτήτων στην καθημερινή ζωή του παιδιού. Η παρέμβαση αποτελείται τόσο από μαθήματα του Κύκλου Συστηματικής Διδασκαλίας, γνωστά και ως μαθήματα διάκρισης για την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων όπως η μίμηση, η κατανόηση και έκφραση λόγου και η ταύτιση, όσο και από λιγότερο δομημένη διδασκαλία όπως η διδασκαλία στο φυσικό περιβάλλον και η κατ’ ευκαιρία διδασκαλία, όπου εστιάζουμε στην ανάπτυξη της επικοινωνίας, των κοινωνικών δεξιοτήτων, της αυτοεξυπηρέτησης και της αυτονομίας.
